Tarım, gıda ve içecek sektörü ilk 11 ayda 22,7 milyar dolar ihracat gerçekleştirdi

Özel Ticaret Sistemi (ÖTS) çerçevesinde yayınlanan dış ticaret verilerine göre 2022 yılının ilk 11 ayında ihracat, önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 14,7 oranında artarak 22,65 milyar dolara, ithalat yüzde 26,5 artarak 18,62 milyar dolara ulaştı.

Kasım 2022’de, önceki yılın aynı ayına göre yüzde 8,7 artan aylık ihracat değeri 2,48 milyar dolar olarak gerçekleşirken, ithalat yüzde 3,2’lik bir düşüşle 1,62 milyar dolar oldu.

Dış ticaret fazlası, geçtiğimiz yılın gerisinde kaldı

Sektör yıl genelindeki net ihracatçı konumunu korumasına rağmen geçtiğimiz yılki dış ticaret fazlasının gerisinde kaldı. 2022 yılının ilk 11 ayında dış ticaret fazlası önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 19,9 düşüşle, 4,03 milyar dolar olarak gerçekleşti.

Yılın ilk aylarında dış ticaret fazlası önceki yılın yüzde 50 üzerindeydi. Mart ayında bu oran yüzde 101,5’e ulaştı. Ancak Nisan, Mayıs ve özellikle Haziran aylarındaki yüksek aylık ithalat rakamları ve Mayıs ayında aylık bazda dış ticaret açığı verilmesi, dış ticaret fazlasını aşağıya çekti.

Yılın ilk 6 ayında dış ticaret fazlası önceki yılın yüzde 22,1 gerisinde kaldı, bu gerileme yaz ayları boyunca devam etse de sonbahar aylarında gerilemede yavaşlama görüldü. Kasım ayı itibariyle, aylık ihracat rakamının da düşük olmasının etkisiyle, dış ticaret fazlasındaki bu gerileme, yüzde 20’nin altına düştü.

Birim ihracat değeri 2022 yılının ilk 11 ayında önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 13 artarak 1.204 dolar/ton olarak gerçekleşti. İthalat birim değeri ise önceki yıla göre yüzde 17,2 artışla 690 dolar/tona yükseldi.

Dış ticarette öne çıkan ürünler

2022 yılının ilk 11 ayında ihracatta öne çıkan ürünler sırasıyla Un (1,30 milyar dolar), Rafine ayçiçeği yağı (1,00 milyar dolar) ve Makarna (0,90 milyar dolar) olurken bu ürünler toplam ihracatın yaklaşık yüzde 14,1’ini oluşturdu.

2022 yılının ilk 11 ayında en çok ithal edilen ürünler ise sırasıyla Buğday (2,9 milyar dolar), Soya Fasulyesi (1,9 milyar dolar) ve Ham Ayçiçeği Yağı (1,4 milyar dolar) oldu. Bu 3 ürün, toplam ithalatın yaklaşık yüzde 33,3’ünü yani 3’te 1’ini oluşturdu.

2022 yılı Kasım ayında ihracatta öne çıkan ürünler Fındık içi (149,6 milyon dolar), Buğday unu (148,8 milyon dolar) ve Mandalina (106 milyon dolar) oldu. Aynı dönemde en çok ithal edilen ürünler Buğday (317,6 milyon dolar), Ham Ayçiçeği Yağı (91,2 milyon dolar) ve Rafine palm yağı (85,5 milyon dolar) oldu.

En fazla ithal edilen ürün kalemlerinde Rusya-Ukrayna’nın yeri

Yılın ilk 11 ayında ithalatta ilk sırada yer alan buğdayın (2,9 milyar dolar) en fazla ithal edildiği ilk 2 ülke şu anda savaş halinde olan Rusya (2,1 milyar dolar) ve Ukrayna (0,6 milyar dolar) oldu. Yılın ilk 11 ayındaki buğday ithalatında bu 2 ülkenin payı yüzde 90’ın üzerinde yer aldı.

Kasım ayında yapılan 317,6 milyon dolarlık buğday ithalatının da 221,3 milyon doları Rusya’dan (yüzde 69,7), 93,2 milyon doları ise Ukrayna’dan (yüzde 29,3) geldi.

İthalatta 3. sırada yer alan ham ayçiçeği yağında yılın ilk 11 ayında 1,4 milyar dolarlık ithalat yapıldı. Burada da ilk 2 sırada Rusya (0,79 milyar dolar) ve Ukrayna (0,59 milyar dolar) yer aldı. Yılın ilk 11 ayındaki ham ayçiçeği ithalatında bu 2 ülkenin payı yüzde 96,6 oldu.

Türkiye’nin ithalatında ilk 3 sırada yer alan 2 üründe, ithalatın çok büyük bir bölümü 2022 yılının başından bu yana savaş halinde olan Rusya ve Ukrayna’dan yapıldı.

En çok ihracat yapan sektörler

2022 yılı ilk 11 ayına ait dış ticaret verileri sektörlere göre incelendiğinde Şeker ve Şekerli Mamuller (2 milyar 348 milyon dolar), Bitkisel Yağ (2 milyar 82 milyon dolar), Yaş Meyve (1 milyar 864 milyon dolar), Sert Kabuklu Meyveler (1 milyar 695 milyon dolar) ve Balıkçılık-Su Ürünleri (1 milyar 386 milyon dolar) Sektörleri en fazla ihracat yapan sektörler olarak sıralandı. Toplam ihracatın yüzde 41,4’ü bu 5 sektör tarafından gerçekleştirildi.

2022 yılı ilk 11 ayında Hayvan Yemi (5 milyar 260 milyon dolar), Bitkisel Yağ (3 milyar 695 milyon dolar), Un (3 milyar 226 milyon dolar), Şeker ve Şekerli Mamuller (721 milyon dolar) ile Bakliyat (584 milyon dolar) sektörleri ise en çok ithalat yapan sektörler olarak sıralandı.

Toplam ithalatın yüzde 72,4’ü, neredeyse 4’te 3’ü bu 5 sektör tarafından gerçekleştirildi. Bu oranın yüksek olması ve geçmiş dönemlere göre artması, ithalatın az sayıda sektörde yoğunlaştığını gösterdi.

Hayvan Yemi Sektörü, 2022 yılının ilk 11 ayında 5 milyar 260 milyon dolar hacim ile toplam ithalatın yüzde 28,2’sini yaklaşık 3’te 1’ini oluşturdu.

Bitkisel Yağ Sektörü, 2021 yılında 3 milyar doları aşan ithalat ile toplam ithalatın yüzde 17,9’unu oluşturmuştu. 2022 yılının ilk 11 ayında da 3 milyar 695 milyon dolar ile toplam ithalatın yine yüzde 19,8’ini oluşturdu.

İhracatın arttığı ve azaldığı sektörler

2022 yılının ilk 11 ayında, önceki yılın aynı ayına göre ihracatını değer olarak en fazla arttıran sektörler Bitkisel Yağ Sektörü (534 milyon dolar artış), Un Sektörü (316 milyon dolar artış), Şeker ve Şekerli Mamuller Sektörü (305 milyon dolar artış), Salça ve Konserve Sektörü (267 milyon dolar artış) ile Balıkçılık ve Su Ürünleri Sektörü (254 milyon dolar artış) oldu.

Aynı dönemde ihracatın gerilediği sektörler Sert Kabuklu Meyveler Sektörü (447 milyon dolar düşüş), Yaş Meyve Sektörü (125 milyon dolar düşüş), Sebze Sektörü (19 milyon dolar düşüş) ile Kahve, Çay ve Baharat Sektörü (5 milyon dolar düşüş) oldu.

2022 yılının ilk 11 ayında, önceki yılın aynı ayına göre ithalatı değer olarak en fazla artan sektörler Hayvan Yemi Sektörü (1 milyar 87 milyon dolar artış), Bitkisel Yağ Sektörü (1 milyar 76 milyon dolar artış), Un Sektörü (905 milyon dolar artış), Şeker ve Şekerli Mamuller Sektörü (473 milyon dolar artış) ile Bakliyat Sektörü (220 milyon dolar artış) oldu.

Aynı dönemde ithalatı en çok düşen sektörler Canlı Hayvan Ticareti Sektörü (169 milyon dolar düşüş), Kakao ve Çikolata Sektörü (115 milyon dolar düşüş), Pirinç Değirmenciliği Sektörü (108 milyon dolar düşüş), Tohumculuk Sektörü (58 milyon dolar düşüş) ve Makarna Sektörü (16 milyon dolar düşüş) oldu.

Dış ticarette öne çıkan ülkeler
2022 yılının ilk 11 ayına ait dış ticaret verileri ülkeler bazında incelendiğinde en çok ihracat yaptığımız 5 ülke Irak (3 milyar 387 milyon dolar), Rusya (1 milyar 599 milyon dolar), Almanya (1 milyar 496 milyon dolar), ABD (1 milyar 327 milyon dolar) ve İtalya (732 milyon dolar) oldu. Bu 5 ülkeye yapılan ihracat, toplam ihracatımızın yüzde 37,7’sini oluşturdu.

Ülkelere göre en çok ihraç ettiğimiz ürünler Irak için un, dondurulmuş tavuk eti, domates salçası; Rusya için alabalık, mandalina ve şeftali; Almanya için fındık içi, ambalajlı fındık ve kuru üzüm oldu.

Ülke bazında ithalat verileri incelendiğinde, 2022 yılının ilk 11 ayında en fazla ithalat yaptığımız ülkeler Rusya (4 milyar 455 milyon dolar), Ukrayna (2 milyar 624 milyon dolar), Brezilya (1 milyar 909 milyon dolar), Malezya (1 milyar 43 milyon dolar) ve ABD (870 milyon dolar) oldu. Bu 5 ülkeden yapılan ithalat, toplam ithalatın yüzde 58,6’sını oluşturdu.

Türkiye’nin en fazla ithalat yaptığı 2 ülke şu anda savaşta olan Rusya ve Ukrayna olurken, bu 2 ülkeden yapılan ithalat ise toplam ithalatın yüzde 38’ini oluşturdu. Rusya’nın tek başına tüm ithalattaki payı yüzde 23,9 oldu.
İthalatta öne çıkan ürünler Rusya için buğday, ham ayçiçeği yağı ve dane mısır; Ukrayna için buğday, ham ayçiçeği yağı ve dane mısır; Brezilya için soya fasulyesi, kahve ve şeker oldu.